Tanzimat Dönemi şair ve yazarlarından Ziya Paşa yâd edildi

Haber Merkezi (bik.gov.tr)- Basın İlan Kurumu (BİK) ile Edebiyat Sanat ve Kültür Araştırmaları Derneği (ESKADER)’in ortaklaşa düzenlediği ‘Matbuat Dünyasından Sanatkâr Çehreler’ isimli programda, Çemberlitaş Basın Müzesi’nde gerçekleştirilen etkinlik kapsamında, yenilikçiliği ve batılılaşmayı benimseyen, Tanzimat Dönemi’nin en ünlü şair ve yazarlarından biri olan Ziya Paşa rahmet ve saygıyla anıldı.

Programda panelist olarak şair ve yazar Cengizhan Orakçı yer aldı. Konuşmacı olarak ise Şair Yazar Hüseyin Akın ve  Araştırmacı Edebiyatçı İsmail Atakan Çetiner’e yer verildi

Panelist Cengizhan Orakçı takdim konuşmasının ardından sözü ilk konuşmacı olan Şair Yazar Hüseyin Akın’a bıraktı.

‘Ayinesi iştir kişinin lafa bakılmaz’

‘Ziya Paşa, enteresan bir şair ve devlet adamı, fikir adamı. Dünyaya çok tamah etmiyormuş gibi görünse de, içten içe makam mevkii önemseyen bir yönü vardır. Ama bunu eserlere dönüştürmüştür. Bu onun için toplumsal bir meseledir.’ diyerek sözlerine başlayan Akın, yazarla olan anılarını davetlilerle paylaştı. Yazarın beyitlerinden de örneklerle paylaşımlarda bulunan Akın, yazarın edebi kişiliğinden de bahsederek Ziya Paşa’nın hem edebi hem siyasi kişiliğine de ışık tuttu.

‘Ziya Paşa’nın dinle bir problemi yoktur.’ diyen Akın, yazarın beyitlerinden oluşan örneklerle de bu konuya açıklık getirdi. ‘ ‘Ayinesi iştir kişinin lafa bakılmaz’ gibi çok değerli vecizeleri de toplumda insanlar arasında atasözleri gibi akıp gitmektedir.’ diyen Akın, yazara ait Divan Edebiyatından da seçilmiş gazellerinden örnekler vererek sözlerini tamamladı ve mikrofonu ikinci konuşmacı Araştırmacı Edebiyatçı İsmail Atakan Çetiner’e bıraktı.

Ziya Paşa’nın Tanzimat aydınlarından biri olduğunu dile getirerek sözlerine başlayan Çetiner, daha sonra yazara ait Terkibi Bent ve Terci-i Bentlerinden örnekleri davetlilerle paylaşmasının ardından program sona erdi.

 Ziya Paşa kimdir ?

Tanzimat Dönemi’nin en ünlü şair ve yazarlarından biri olan Ziya Paşa, yenilikçiliği ve batılılaşmayı benimsemiştir. Birçok ilde valilik görevi yapmış ve son görev yeri olan Adana’da hayata veda etmiştir. Asıl ismi Abdülhamid Ziyaeddin olan Ziya Paşa, 1825 yılında dünyaya geldi. Türk edebiyatına fazlasıyla emek vermiş olan Ziya Paşa; Namık Kemal ve Şinasi gibi isimlerle birlikte çalıştı. En önemli eserleri arasında; Zafername ve Eşrar-ı Ziya bulunuyor.

Ziya Paşa, 1825 yılında (bazı kaynaklar 1829 olarak kabul eder) İstanbul’da doğmuş Türk yazarlardan biridir. Erzurumlu Ferideddin Efendi’nin oğlu olan Ziya Paşa’nın asıl ismi Abdülhamid Ziyaeddin’dir.

Bayezid Rüştiyesi’ni bitirdikten sonra, özel derslerle, Farsça ve Arapçayı da öğrenen Ziya Paşa, ilk olarak Sadaret Mektub-i kaleminde görev yapmıştır. Sonrasında Mustafa Raşid Paşa’nın aracılık etmesi ile sarayda mabeyn katipliği görevine atanmıştır.

Bu görevi sırasında Fransız dilini de öğrenmiştir. Ali Paşa’nın sadrazam olması, Ziya Paşa’nın saraydan uzaklaştırılmasına neden olmuştur. 1861 yılında çeşitli cemiyet gruplarına üye olmasının ardından, Kıbrıs’a atanması sonucunda, Namık Kemal ile Londra’ya kaçmışlardır. Orada Namık Kemal ile birlikte Hürriyet gazetesini çıkardılar. Namık Kemal’in gazeteden ayrılması sonucunda, Hürriyet gazetesini tek başına üstlenmiştir. 1870 yılında Cenevre’ye gelen ve burada 1 yıl kalan Ziya Paşa, Ali Paşa’nın vefatı üzerine İstanbul’a dönüş yapmıştır.

19. yüzyılın en önemli isimlerinden biri olan Ziya Paşa, Tanzimat Dönemi’ni yansıtan önemli yazarlardan biridir. Ferideddin Efendi ve Itır Hanım’ın oğlu olarak dünyaya gelen Ziya Paşa, Adana’da yaşamını yitirmiştir. 55 yıllık yaşamında Türk edebiyatına birçok eser bırakarak yaşamını tamamlamıştır. Yenilikçi düşüncelerine birçok şiirinde yer vermeye çalışsa da, divan şiir teknikleri onun için vazgeçilmezdir. Bu noktada, geleneksellik ve yenilikçiliğin aynı kişilik üzerinde toplanmasının en güzel örneklerinden biri Ziya Paşa’dır. Eserlerinde sade bir üslubu benimsemiştir ancak, Arapça ve Farsça dillerine de yer vermiştir. Bir dönem Avrupa’ya kaçan Ziya Paşa, yurda döndükten sonra birçok şehirde valilik yapmıştır. Son görev yeri olan Adana’da ise hayatını kaybetmiştir. Ziya Paşa’nın adı Adana’nın en işlek caddelerinden birine verilmiş ve günümüzde de halen bu isim kullanılmaktadır.

Eserleri

Ziya Paşa’nın eserleri Şiir ve düz yazı alanlarında verdiği eserleri ile en önemli Tanzimat sanatçılarından biri olan Ziya Paşa’nın hiciv türündeki Zafername adlı kitabı, Türk edebiyatının en önemli eserleri arasındadır. Zafername, ayrıca Tanzimat Dönemi’nin en başarılı hiciv eseri olarak Türk edebiyatı tarihindeki yerini almıştır. Devlet adamı kimliğini öne çıkaran Rüya adlı eseri ise, siyasal olayları eleştirel bir dille ele aldığı düz yazı türünde hazırladığı eseridir. Eşrar-ı Ziya ise, Ziya Paşa’nın ölümü sonrasında onun anısı adına, tüm şiirlerinin bir kitap haline getirildiği yapıtıdır. Aynı şekilde, Külliyat-ı Ziya Paşa eseri de, Ziya Paşa’nın şiirlerinin bir araya toplandığı şiir kitabıdır.

Fotoğraflar : Veysel Avşar (bik.gov.tr)